تنوع مدارس چگونه با عدالت آموزشی هماهنگ می‌شود؟

دکتر عبدالله پارسا در گفت‌وگو با ایسنا، در پاسخ به اینکه وضعیت عدالت آموزشی و دسترسی دانش‌آموزان به امکانات آموزشی برابر چگونه است؟ اظهار کرد: شواهد نشان می‌دهد که با مفهوم عدالت آموزشی در عمل فاصله زیادی داریم و این فاصله از چند جنبه دسترسی و کیفیت، مطرح است.

وی افزود: از جنبه دسترسی به این دلیل که مناطق محرومی از جمله روستاها و مناطق مرزی داریم که هنوز آموزش و پرورش نتوانسته پوشش صددرصدی را در همه مقاطع تحصیلی داشته باشد، در برقراری عدالت آموزشی مشکل وجود دارد.

 بعضا در شهرها هم دسترسی به آموزش کیفی وجود ندارد

پارسا گفت: آمار رسمی دولت‌ها در همه ادوار هیچ وقت به پوشش صددرصدی نمی‌رسد. ما هنوز مناطقی داریم که دسترسی به آموزش ندارند و حالا اگر بخواهیم بحث کیفیت را نیز اینجا اعمال کنیم، دسترسی کمتر می‌شود؛ حتی در شهرهای بزرگ هم برخی از دانش‌آموزان از دسترسی به آموزش باکیفیت به دلایل مختلف محروم هستند که ممکن است بخشی از آن مرتبط با امکانات فضای آموزشی و آزمایشگاهی و ورزشی و… باشد و بخشی دیگر نیز به کیفیت معلم بازمی‌گردد.

معلمان غیرمتخصص و شاخص بی‌عدالتی

عضو هیات علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: هنوز در بسیاری از رشته‌ها دبیران متخصص کافی وجود ندارد و اخیرا نیز آمار بیش از ۷۰۰ هزار نفری از معلمان اعلام شد که در حوزه‌های متفاوت با تخصص‌شان تدریس می‌کنند.

وی افزود: این وضعیت، نشان‌دهنده شاخص بی‌عدالتی است زیرا کیفیت آموزشی در این وضعیت حاصل نمی‌شود و عمده معلمانی که در حوزه‌های غیرتخصصی فعالیت می‌کنند در مناطق محروم حاشیه شهرها، مناطق روستایی و شهرستان‌های کوچک هستند.

پارسا گفت: وقتی شاخص‌های نابرابری را در کنار یکدیگر قرار دهیم ممکن است ما را به این نتیجه برساند که هنوز نتوانستیم به عدالت آموزشی برسیم.

آیا تنوع مدارس می‌تواند باعث شکاف طبقاتی آموزشی شود؟

وی در پاسخ به اینکه آیا تنوع مدارس می‌تواند باعث شکاف طبقاتی آموزشی شود؟ گفت: من در این باره نظر خودم را می‌گویم که ممکن است برخی با آن موافق نباشند. معتقدم که خیر و بالعکس تنوع مدارس می‌تواند فرصت‌های متنوعی بهتری ایجاد کند از این بابت که کیفیت همراه با تنوع و در حق انتخاب است.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: وقتی کالایی در شکل‌ها و طرح‌های متنوع‌تری عرضه شود یعنی برای مشتری حق انتخاب قرار داده‌ایم. در آموزش و پرورش نیز این گونه است. هر چقدر خدمات آموزشی و مدارس  متنوع‌تر باشند، فرصت انتخاب بیشتری وجود دارد و تنوع نباید از حدی پایین‌تر رود.

ناچاریم از بخش خصوصی استفاده کنیم

پارسا بیان کرد: گسترش عدالت که به عنوان یکی از ماموریت‌های سند تحول بنیادین مطرح است را می‌توان به اشکال مختلف اجرا کرد. بخشی از آن بر عهده دولت است که با غنی کردن و تجهیز مدارس دولتی امکان‌پذیر است و بخشی نیز باید با توجه به تفاوت‌ها باشد. در سند تحول بنیادین نیز این موضوع بیان شده است یعنی در عین اینکه باید فرصت برابر، کیفی و مناسب برای همه ایجاد کنیم، نباید از تفاوت‌ها غفلت کنیم.

عضو هیات علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: توجه به تفاوت‌ها تکلیف ما را مشخص می‌کند؛ ما نباید جانبداری و یکسان‌سازی کنیم. اگر یکسان‌سازی به معنای ایده‌آل آن در برخورداری همه دانش‌آموزان از بالاترین امکانات آموزشی برابر بود بله اینجا یکسان‌سازی خوب است اما چون ایده‌آل است هیچ وقت تحقق پیدا نمی‌کند.

دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه اگر همه دانش‌آموزان به این شاخص برسند چه بهتر اما با توجه به شرایط، هر چقدر بتوانیم دانش‌آموز بیشتری را به سطح بالاتر برسانیم یکم قدم به عدالت آموزشی و اجتماعی نزدیک تر شده‌ایم، گفت: رساندن همه دانش‌آموزان به این شرایط با منابع محدود دولتی و شرایط موجود جور در نمی‌آید، پس ناچاریم از بخش خصوصی استفاده کنیم و هم گسترش مدارس غیردولتی را داشته باشیم که در سند نیز آمده است. در سند تحول نیز مغایرتی با تنوع‌بخشی مدارس وجود ندارد و در این سند به تفاوت استعدادها نیز اشاره شده است.

تنوع مدارس مغایرتی با عدالت آموزشی ندارد

پارسا تاکید کرد: شخصا معتقدم تنوع مدارس خود به خود، مغایرت و منافاتی با عدالت آموزشی ندارد. عدالت زمانی تحقق پیدا می‌کند که دانش‌آموزان مستعد و توانمندی که بهتر می‌توانند بهره‌برداری کنند، از فرصت‌ها استفاده کنند بنابراین نباید این دانش‌آموزان را از فرصت‌ها محروم کنیم.

وی افزود: اگر استانداردهای سطح بالا و ایده‌آل‌ها را به نقطه مطلوب برسانیم، به عدالت نزدیک‌تر خواهیم بود. آنچه که می‌تواند عدالت آموزشی را مخدوش کند این است که از این تنوع درست بهره‌برداری نکنیم و یا فسادی در آن وجود داشته باشد.

لزوم گسترش و دسترسی به مدارس متنوع

وی عنوان کرد: هر چقدر توزیع مدارس متنوع گسترده‌تر باشد دسترسی دانش‌آموزان بیشتر است و قطعا اگر قرار باشد دسترسی محدود به قشر خاص باشد و قشر محروم به تنوع کیفی دسترسی نداشته باشد مغایر با عدالت است.

پارسا افزود: برای دانش‌آموزان عشایری نمی‌توان مدارس غیردولتی احداث کرد زیرا در وسع دانش‌آموزان نیست و محدودیت مالی دارند اما برای این دسته از دانش‌آموزان می‌توان سطح و کیفیت مدارس دولتی را افزایش داد.