یک‌سوم مناطق غربی کشور تحت تاثیر کانون‌های خارجی گرد و غبار

دکتر سیدمهدی قمشی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: پدیده گرد و غباری که در خوزستان حدود ۱۶ سال است با آن روبه‌رو هستیم، تاریخی و قدیمی نیست بلکه اخیرا ایجاد شده است و عمده علت آن به خشکسالی و خشک شدن بسترهای آبی  از جمله تالاب‌ها، کمبود آورد رودخانه‌ها و خشک شدن بخش‌هایی که قبلا آب داشتند، برمی‌گردد. در خارج از کشور نیز در کشورهای عراق، سوریه و اردن، وضعیت این گونه است.

وی ادامه داد: ما تنها سال ۹۸ را داریم که به دلیل سیلاب آن سال، حدود یک تا یک سال و نیم بعد گرد و غبار نداشتیم اما بعد از آن دوباره به وضعیت سابق بازگشتیم. از اردیبهشت‌ماه امسال تا امروز نیز شدت گرد و غبار افزایش پیدا کرده و بیشتر روزهای هفته و بیش از ۷۰ درصد اوقات، هوا ناسالم بوده است.

استاد گروه سازه‌های آبی دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: فعالیت کانون‌های گرد و غبار خارجی متاثر از وضعیت کم‌آبی رودخانه‌های دجله و فرات است که در این وضعیت، نقش ترکیه بسیار پر رنگ است. البته مصارف آب در این کشورها نیز زیاد است که در وضعیت ایجادشده بی‌تاثیر نیست. در هر صورت همه این‌ها دست به دست هم داده‌اند تا محیط زیست دچار مشکل شود.

قمشی افزود: خشک شدن تالاب‌ها منجر به بالا آمدن نمک روی سطح زمین و از هم جدا شدن خاک‌دانه‌ها می‌شود و وزش باد نیز باعث وارد شدن این ذرات در هوا خواهد شد و این ذرات در مقیاس بزرگ جابه‌جا و در نهایت باعث ایجاد گرد و غبار می‌شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: متاسفانه یک سوم مناطق غربی کشور ما تحت تاثیر کانون‌های خارجی گرد و غبار کشورهای اردن، سوریه و عراق قرار گرفته‌اند و  بیشترین تاثیر را نیز استان‌های ایلام و خوزستان گرفته‌اند.

یک سوم آب ورودی به خوزستان قطع شده است

وی افزود: اینکه بخواهیم کانون‌های گرد و غبار به وضعیت قدیم بازگردند، مستلزم وجود آب و تامین حق‌آبه محیط زیست مانند گذشته است اما کانون‌ها به هیچ وجه نمی‌توانند شرایط طبیعی ۳۰ سال قبل را داشته باشند زیرا هم به مصرف آب دامن زده شده است و هم انتقال آب را از سرشاخه‌های کارون داشته‌ایم بنابراین یک سوم آبی که قبلا به استان خوزستان وارد و جاری می‌شد، از بین رفته است و دو سوم آبی که وارد می‌شود نیز صرف امور توسعه‌ای می‌شود.

قمشی یادآور شد: آبی که وارد می‌شود عمدتا صرف شرب، صنعت و مخصوصا کشاورزی می‌شود و در نتیجه آب زیادی برای محیط زیست و تالاب نمی‌ماند و در این شرایط نمی‌توانیم امید داشته باشیم که شرایط کانون‌های گرد و غبار به وضعیت سابق بازگردد.

عملکرد ما در حوزه آب اصلا قابل دفاع نیست

وی گفت: اینکه ما انتظار داریم ترکیه آب را آزاد کند تا به عراق و سوریه بیاید و آن کشورها نیز بپذیرند تا سهم محیط زیست را بدهند کار بسیار خوب و منطقی و درستی است اما آیا خودمان در رابطه با رودخانه‌های خودمان این رفتارها را داشتیم؟ نه! وقتی به خودمان رحم نمی‌کنیم چه انتظاری داریم که ترکیه آب را برای ما آزاد کند.

استاد گروه سازه‌های آبی دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: در خصوص افغانستان نیز انتظار داریم که آب هیرمند را آزاد کند تا مشکل تالاب هامون حل شود. وقتی هور العظیم را خشک کردیم و بری آن اهمیتی قائل نشدیم و حق‌آبه آن را نمی‌دهیم، چه انتظاری از کشورهای خارجی داریم که دل‌شان به حال ما بسوزد؟

وی تاکید کرد: عملکرد ما در این حوزه اصلا قابل دفاع نیست. حق‌آبه هورالعظیم را نمی‌دهیم و نخیلات را داریم از بین می‌بریم؛ چه انتظاری از بقیه کشورها داریم؟ البته انتظار ما از ترکیه غیرمنطقی نیست اما در صورتی می‌توانیم بر این مساله پافشاری کنیم که خودمان نیز ملزم به رعایت حق‌آبه‌های درون کشورمان باشیم.

چرا اقدامات پیشگیرانه در کانون‌های گرد و غبار موفق نبوده‌اند؟

قمشی افزود: برای کنترل کانون‌ها باید به روشی عمل کنیم که آب کمتری به کارگیری شود؛ باید از پوشش گیاهی، مرطوب‌سازی حداقلی بسترهای خیزش گرد و غبار و مالچ پاشی و… استفاده کرد و بدین ترتیب می‌توان با مصرف آب کمتر، به شرایط طبیعی نزدیک شد اما شرایط ایده‌آل هیچ وقت محقق نخواهد شد زیرا خودمان به این وضعیت دامن زده‌ایم.

وی در پاسخ به اینکه چرا با وجود اینکه پیش از این کارهای مقابله‌ای مانند کاشت نهال در کانون‌های گرد و غبار انجام شد، اما این کارها موفق نبوده‌اند؟ گفت: زیرا ما اصولی کار انجام نمی‌دهیم و وقتی اتفاقی هیجانی ایجاد شود معمولا هیجانی نیز پاسخ می‌دهیم. برخی نیز کار بدون مطالعه کافی و نظارت خوب و ارزیابی دقیق انجام می‌دهند و در نتیجه می‌شود همان چیزی که الان می‌بینیم.

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران اهواز افزود: هزینه صرف می‌شود اما نتیجه یک دهمی حاصل می‌شود؛ گیاه کاشته شده اما سیستم آبیاری در نظر گرفت نشده است یا گیاه مناسب منطقه نیست یا اصول نگهداری رعایت نمی‌شود و در نهایت می‌بینیم که نتیجه بهتر از این نمی‌شود.

۷۰ درصد روزهای سه ماه اخیر باید تعطیل می‌شدند

‌وی با اشاره به وضعیت آلودگی هوای استان خوزستان در سه ماه اخیر عنوان کرد: در سه ماه گذشته و البته از اردیبهشت‌ماه اگر بخواهیم استانداردهای جهانی را در ارتباط با غلظت ریزگردها رعایت کنیم، تقریبا ۷۰ درصد روزهای هفته باید تعطیل اعلام می‌شد؛ وضعیت ریزگردها به آن شرایط در حال پیش رفتن است.

قمشی گفت: اما باید در خصوص تعطیلی به مسئولان حق بدهیم که دست به عصا بروند و تعطیلی اعلام نکنند زیرا در غیر این صورت همه کارها فلج می‌شوند و مهاجرت از استان چندین برابر می‌شود و اقتصاد و تولید متوقف می‌شود.

وی افزود: با این حال این وضعیت نباید منجر به رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی شود. مردم باید عادت کنند که در روزهای آلوده ماسک استفاده کنند و در محیط آزاد قرار نگیرند. مسائل و مشکلات ناشی از ریزگردها کم نیست و مشکلات ریه و سرطان‌های خون و ریه به آلودگی هوا بازمی‌گردد.